Φανταστείτε ότι βρίσκεστε σε ένα εκπαιδευτικό κέντρο όπου μία ομάδα 12 στελεχών συμμετέχει σε μια άσκηση στρατηγικής. Η ομάδα προσπαθεί να λύσει ένα νέο, αβέβαιο και περίπλοκο πρόβλημα αλλά κάποια στιγμή έχει φτάσει σε αδιέξοδο.
Ξαφνικά, ένα χαμηλότερο ιεραρχικά στέλεχος σηκώνει το χέρι και αναφωνεί: «Νομίζω ότι ξέρω τι πρέπει να κάνουμε!» Η ομάδα με ενθουσιασμό ακολουθεί τις οδηγίες αλλά ξαφνικά το άτομο που πρότεινε τη λύση κάνει ένα λάθος στο συλλογισμό και η δραστηριότητα αποτυγχάνει. Η ομάδα απογοητεύεται ενώ το άτομο χάνει την αυτοπεποίθηση του και απομονώνεται.
Σε προηγούμενη έρευνα έχει τεκμηριωθεί ότι οι ομάδες που αντιμετωπίζουν καλύτερα τέτοιες προκλήσεις είναι αυτές που έχουν υψηλά επίπεδα γνωστικής πολυμορφίας. Συνδυάζουν δηλαδή διαφορετικές γνώσεις, αντιλήψεις και συμπεριφορές στην επίλυση προβλημάτων, όπως συνεργασία, εντοπισμός προβλημάτων, εφαρμογή πληροφοριών, διατήρηση πειθαρχίας, παραβίαση «κανόνων» και επινόηση νέων προσεγγίσεων. Οι τεχνικές αυτές συνδυαστικά είναι πολύ πιο αποτελεσματικές σε αντίθεση με ομάδες που είτε απαιτούν υψηλά επίπεδα πειθαρχίας είτε είναι πολύ ευέλικτες σε σχέση με την παραβίαση των κανόνων.
Στο παράδειγμά φαίνεται ότι η ομάδα έχει όντως μια συνδυαστική προσέγγιση. Παρόλα αυτά, σύμφωνα με τα στοιχεία της έρευνας σε αυτήν την ομάδα καθώς και σε άλλες ομάδες που δεν κατάφεραν να λύσουν το πρόβλημα, παρατηρήθηκε χαμηλή συνεισφορά από τα μέλη, καθυστέρηση μεταξύ της ιδέας και του ελέγχου της και μεγαλύτερη επανάληψη ίδιων λαθών.
Οι ομάδες που έλυσαν επιτυχώς το πρόβλημα, αντιμετώπισαν τα λάθη με περιέργεια και με κοινή ευθύνη για τα αποτελέσματα καθώς τα μέλη της ομάδας μπορούσαν να εκφράζουν τις σκέψεις και τις ιδέες τους χωρίς φόβο απομόνωσης. Με αυτό τον τρόπο οι ομάδες αυτές δημιουργούν ένα περιβάλλον ψυχολογικής ασφάλειας.
Η ψυχολογική ασφάλεια είναι η πεποίθηση ότι κάποιος δεν θα τιμωρηθεί ή ταπεινωθεί επειδή εκφράζει ιδέες, ερωτήσεις, ανησυχίες ή ακόμα και εάν κάνει λάθη.
Χωρίς συμπεριφορές που δημιουργούν και διατηρούν ένα επίπεδο ψυχολογικής ασφάλειας σε μια ομάδα, οι άνθρωποι δεν συνεισφέρουν πλήρως με αποτέλεσμα η δύναμη της γνωστικής πολυμορφίας να εξασθενεί. Επιπλέον, αυξάνεται σημαντικά το άγχος και επικρατεί κυρίως αμυντική συμπεριφορά.
Επομένως, το ερώτημα είναι πώς δημιουργείται και διατηρείται η ψυχολογική ασφάλεια σε μια ομάδα με υψηλά επίπεδα γνωστική πολυμορφίας;
Κατά τη διάρκεια των τελευταίων 12 μηνών ζητήθηκε από 150 ανώτατα στελέχη, από διαφορετικούς οργανισμούς παγκοσμίως, να αξιολογήσουν τις ομάδες τους σε σχέση με τη γνωστική πολυμορφία, την ψυχολογική ασφάλεια, καθώς και τον βαθμό στον οποίο θεωρούν ότι είναι σε θέση να προβλέψουν και να ανταποκριθούν στις προκλήσεις και τις ευκαιρίες, δηλαδή την προσαρμοστικότητά τους. Δεν αποτελεί έκπληξη το γεγονός ότι η προσαρμοστικότητα σχετίζεται άμεσα με τα υψηλά επίπεδα τόσο της γνωστικής πολυμορφίας όσο και της ψυχολογικής ασφάλειας.
Για να προσδιοριστεί ποιες συμπεριφορές σχετίζονται με τις καλύτερες και τις χειρότερες ομάδες, ζητήθηκε από τους συμμετέχοντες να χαρακτηρίσουν με συγκεκριμένες λέξεις τα επίπεδα της αναφερόμενης ψυχολογικής ασφάλειας και της γνωστικής πολυμορφίας. Ζητήθηκε επίσης από τα ίδια στελέχη να επιλέξουν πέντε λέξεις (από μια λίστα άνω των 60) που περιγράφουν καλύτερα τις κυρίαρχες συμπεριφορές και συναισθήματα στην ομάδα τους. Ο παρακάτω πίνακας δείχνει τις πιο συνήθεις συμπεριφορές που επιλέγονται από κάθε ομάδα:
Στο πεδίο των παραγωγικών ομάδων, βρίσκουμε συμπεριφορές που σχετίζονται με τη μάθηση, το πειραματισμό και την εμπιστοσύνη. Οι συμπεριφορές αυτές διευκολύνουν σημαντικά την – υψηλής ποιότητας – αλληλεπίδραση. Συγκεκριμένα οι συμμετέχοντες αναγνώρισαν την δυνατότητα ισχυρής έκφρασης και σημαντικής ανάλυσης όλων των ιδεών.
Ένα ασφαλές ψυχολογικά περιβάλλον είναι αυτό που επιτρέπει αυτό το είδος ειλικρίνειας χωρίς να θεωρείται επιθετικό. Αντίθετα, σε άλλες ομάδες που δεν παρέχουν αυτή την ασφάλεια εμφανίζονται λέξεις που σχετίζονται με τον αυστηρό έλεγχο, τον περιορισμό της έκφρασης και περισσότερα αρνητικά συναισθήματα.
Η επιβολή της ιεραρχίας είναι σημαντική για την οργανωτική δομή του οργανισμού αλλά δεν πρέπει να εμποδίζει την αλληλεπίδραση στην έκφραση ιδεών και την ανταλλαγή απόψεων.
Όταν αποτύχουμε να προωθήσουμε μια αλληλεπίδραση υψηλής ποιότητας, χάνουμε το όφελος του διαλόγου μεταξύ των ανθρώπων που βλέπουν τα πράγματα διαφορετικά. Το αποτέλεσμα είναι η έλλειψη βαθιάς κατανόησης, λιγότερο δημιουργικές επιλογές, μειωμένη δέσμευση για δράση, αυξημένη ανησυχία και αντίσταση, μειωμένο ηθικό και έλλειψη ευημερίας. Ένα ψυχολογικά ασφαλές περιβάλλον προωθεί τη γνωστική ποικιλομορφία και βοηθά διαφορετικά μυαλά να εργαστούν προς την επίτευξη της στρατηγικής.
Ο τρόπος με τον οποίο οι άνθρωποι επιλέγουν να συμπεριφέρονται, καθορίζει την ποιότητα της αλληλεπίδρασης αλλά και την αναδυόμενη κουλτούρα σε έναν οργανισμό. Οι ηγέτες πρέπει να εξετάζουν όχι μόνο τον τρόπο με τον οποίο θα ενεργήσουν, αλλά και τον τρόπο με τον οποίο δεν πρέπει να ενεργούν. Πρέπει να ενισχύουν και να διατηρούν συνεχώς την ψυχολογική ασφάλεια και να δίνουν απαντήσεις. Οι άνθρωποι δεν μπορούν να εκφράσουν τη γνωστική τους πολυμορφία εάν δεν νιώθουν αρκετά ασφαλείς για να το πράξουν. Εάν οι ηγέτες επικεντρωθούν στην ενίσχυση της ποιότητας της αλληλεπίδρασης στις ομάδες τους, θα δουν βελτιωμένα αποτελέσματα στις επιχειρηματικές επιδόσεις τους και κατ’ επέκταση ευημερία.
Reference: The Two Traits of the Best Problem-Solving Teams, Alison Reynolds & David Lewis, www.hrb.org, April 02, 2018
Link: https://hbr.org/2018/04/the-two-traits-of-the-best-problem-solving-teams
