Από τον Γκίνη Ιωάννη, PMP, MBA
Αναμφισβήτητα η θεωρία διαχείρισης έργων αποτελεί το σημαντικότερο εφόδιο για όλους εκείνους τους επαγγελματίες που απασχολούνται στην παραγωγή έργων σε μια χώρα.
Προκειμένου να επιτευχθεί σε μια χώρα η ορθολογική ανάπτυξη θα πρέπει να εμποτισθεί με τις αρχές της διαχείρισης έργων το προσωπικό τόσο του ιδιωτικού όσο και του δημόσιου τομέα και να διασφαλισθεί ένα νομοθετικό και κανονιστικό περιβάλλον με τις αρχές αυτές.
Για να καταστεί όμως δυνατή η διάδοση αυτή των αρχών της διαχείρισης έργων θα πρέπει να μεταφρασθούν κατάλληλα στην εθνική γλώσσα, ώστε να ενσωματωθούν τόσο στα εκπαιδευτικά εγχειρίδια όσο και στα επίσημα νομοθετήματα.
Η θεωρία διαχείρισης έργων αναπτύχθηκε κυρίως στην αγγλική γλώσσα, με αποτέλεσμα η αντίστοιχη ορολογία να ακολουθεί τους κανόνες της γλώσσας αυτής. Καθώς δεν υπάρχει πλήρης αντιστοίχιση μεταξύ των λέξεων δυο υπό σύγκριση ή προς μετάφραση γλωσσών, λόγω της μη πλήρους ταύτισης των εννοιών που αυτές περικλείουν, δημιουργείται μια πρώτη δυσκολία στο εγχείρημα της μετάφρασης στην ελληνική γλώσσα της θεωρίας διαχείρισης έργων.
Ένα βασικό στοιχείο στην δομή της ελληνικής γλώσσας είναι ότι κάθε λέξη (το σημαίνον) φανερώνει (δηλοί) την έννοια (το σημαινόμενον) την οποία εκφράζει. Αντίθετα στην αγγλική γλώσσα δεν υπάρχει ανάλογη δομή και συνήθως εάν δεν γνωρίζει κανείς την έννοια που εκφράζεται από μια λέξη, δεν μπορεί να αντιληφθεί την έννοια αυτή από την ίδια καθεαυτή την λέξη.
Κατόπιν αυτού η δυσκολία της μετάφρασης επιτείνεται από την αναγκαιότητα προσδιορισμού των κατάλληλων λέξεων της ελληνικής γλώσσας με τις οποίες να αποδίδονται επ’ ακριβώς οι αντίστοιχες έννοιες, όπως αυτές ορίζονται στην θεωρία διαχείρισης έργων.
Το πρώτο βήμα στην μετάφραση της θεωρίας διαχείρισης έργων από την αγγλική γλώσσα στην ελληνική, αποτελεί η μετάφραση των καθιερωμένων όρων της με τέτοιο τρόπο ώστε να αποδίδονται με ακρίβεια οι αντίστοιχες έννοιες, όπως αυτές προσδιορίζονται στην θεωρία αυτή.
Ως πρώτος υπό μετάφραση όρος θα μπορούσε να είναι οι λέξεις manage και manager. Η λέξη manage απέκτησε την σημερινή της σημασία στην αγγλική γλώσσα αφού παλαιότερα σήμαινε την προσπάθεια να δαμασθεί ένα άλογο. Έτσι manager ήταν κάποιος που προσπαθούσε να δαμάσει, τιθασεύσει ένα άγριο άλογο, προσπάθεια ιδιαίτερα δύσκολη λόγω του συνεχούς κινδύνου να συμβεί κάτι απρόβλεπτο και να βρεθεί ο επίδοξος δαμαστής στο έδαφος.
Επειδή προφανώς υπάρχει μεγάλη συσχέτιση μεταξύ των απρόβλεπτων καταστάσεων που μπορεί να δημιουργηθούν σε ένα οργανισμό ή μια εταιρεία και στην προσπάθεια τιθάσευσης ενός άγριου αλόγου, αποδόθηκε στο ρήμα manage η έννοια της διοίκησης ή διαχείρισης επιχείρησης. Σίγουρα όμως αν οι θεμελιωτές της θεωρίας του management ήθελαν να θεσπίσουν όρους στην βάση των εννοιών της διαχείρισης και της διοίκησης θα χρησιμοποιούσαν τα ρήματα manipulate ή administrate και αντίστοιχα τις λέξεις manipulation και administration και τα ουσιαστικά manipulator και administrator.
Άρα οι λέξεις manage, management και manager δεν θα πρέπει να αποδίδονται στην ελληνική γλώσσα με τις λέξεις διαχειρίζομαι, διαχείριση και διαχειριστής αντίστοιχα, αλλά με άλλες που να αποδίδουν την πρωτογενή έννοια που αυτές περικλείουν. Οι λέξεις που προσιδιάζουν περισσότερο στην πρωταρχική έννοια του όρου όπως αυτός θεσπίσθηκε στην αγγλική γλώσσα είναι τιθασεύω, τιθάσευση και τιθασευτής, σύμφωνα και με την ερμηνεία της λέξης αυτής από επίσημα λεξικά.
Με τον όρο project, αποδίδεται σύμφωνα με την θεωρία διαχείρισης έργων η έννοια της οποιασδήποτε προσωρινής προσπάθειας που αναλαμβάνεται για την δημιουργία ενός μοναδικού προϊόντος ή υπηρεσίας. Ετυμολογικά η λέξη project δεν μπορεί να σημάνει την έννοια που της αποδόθηκε στην αγγλική γλώσσα, καθόσον κατά λέξη σημαίνει προβολή και ίσως αποδίδει καλύτερα το αποτέλεσμα της προσπάθειας δημιουργίας μιας κινηματογραφικής ταινίας.
Μέχρι σήμερα επικράτησε η απόδοση του όρου project στα ελληνικά με την λέξη έργο. Αν λάβουμε υπόψη τον ορισμό του έργου στις φυσικές επιστήμες, θα διαπιστώσουμε ότι το έργο παράγεται όταν μια δύναμη μετακινεί το σημείο εφαρμογής της. Άρα, μπορεί να εξαχθεί το συμπέρασμα ότι έργο είναι το αποτέλεσμα μιας συγκεκριμένης δραστηριότητας και όχι η ίδια η δραστηριότητα. Οπότε προτείνεται η λέξη με την οποία αποδίδεται στα ελληνικά ακριβέστερα η έννοια του project να είναι η λέξη εγχείρημα.
Σύμφωνα επίσης με το ορισμό της λέξης έργο στην νομοθεσία παραγωγής Δημοσίων Έργων, ως έργο ορίζεται το παραγόμενο από ένα Δημόσιο οργανισμό αποτέλεσμα νοούμενου ως τέτοιου μόνο μιας κατασκευής επί του εδάφους.
Προτείνεται συνεπώς να διευρυνθεί η έννοια που αποδίδεται επίσημα σήμερα στην λέξη έργο και να περιλαμβάνει πέρα της οποιασδήποτε κατασκευής αλλά και το οποιοδήποτε παραγόμενο από το εγχείρημα (project) προϊόν ή υπηρεσία (product).
Με βάση τα παραπάνω προκύπτει ως ενδεδειγμένη απόδοση με κατά λέξη μετάφραση στα ελληνικά του όρου project manager, ο όρος τιθασευτής εγχειρήματος.
Όμως σύμφωνα με την θεωρία διαχείρισης έργων, στον όρο project manager αποδίδεται η έννοια του προσώπου που διορίζεται από τον εκτελούντα οργανισμό για να ηγηθεί της ομάδας έργου που είναι υπεύθυνη για την επίτευξη των στόχων του έργου.
Με την έννοια αυτή και λαμβάνοντας υπόψη ότι στα ελληνικά η λέξη “τέλος” σημαίνει ότι κάτι ολοκλήρωσε τον λόγο της ύπαρξής του και παύει πλέον να υπάρχει, θα μπορούσε να αποδοθεί στα ελληνικά ο όρος project manager με την ονοματολογική λέξη “εργοτέλης”. Έτσι όταν ένα εγχείρημα τελειώνει σημαίνει ότι έχει επιτύχει τους στόχους του και άρα έχει παράξει ένα τέλειο έργο, όταν όμως τερματίζεται, σταματά επειδή δεν είναι δυνατή η επίτευξη των στόχων του και άρα το παραγόμενο έργο είναι ατελές ή ημιτελές.
Αν επιστρέψουμε στην απόδοση στα ελληνικά του όρου manager τότε ο όρος project management αποδίδεται στα ελληνικά ως τιθάσευση έργου. Αν όμως ληφθεί υπόψη ότι η θεωρία του project management προσδίδει στον project manager, δηλαδή στον εργοτέλη, το απαραίτητο θεωρητικό υπόβαθρο ώστε να εκπληρώσει το καθήκον του, την επίτευξη δηλαδή των στόχων του εγχειρήματος που έχει αναλάβει, τότε θα μπορούσε να αποδοθεί ο όρος project management, όχι κατά λέξη αλλά με βάση την έννοια που του αποδίδεται, ως τελείωση έργου.
Μια ιδιαίτερη περίπτωση στην χρήση των όρων στην θεωρία τελείωσης έργου (project management) είναι ο όρος scope. Χρησιμοποιείται αυτούσια η ελληνική λέξη σκοπός, με την έννοια που αυτή σημαίνει πρωταρχικά στην ελληνική γλώσσα, δηλαδή το πεδίο δράσης ή το εύρος. Επειδή στη ελληνική γλώσσα επικράτησε η απόδοση στην λέξη σκοπός της έννοιας του στόχου, μπορεί να αποδοθεί πλέον ο όρος scope περιφραστικά ως φυσικό αντικείμενο. Προτείνεται όμως να καθιερωθεί αυτούσια η λέξη σκοπός ως απόδοση της έννοιας του όρου scope.
Με τον όρο objective αποδίδεται η έννοια της θέσπισης συγκεκριμένων και μετρήσιμων στόχων σε ένα προς υλοποίηση έργο. Η κατά λέξη μετάφραση του όρου objective συνηθίζεται να είναι αντικειμενικός σκοπός. Προτείνεται να χρησιμοποιηθεί ο όρος στόχευση για την απόδοση με μια λέξη στην ελληνικά γλώσσα του όρου αυτού.
Με τον όρο stakeholder αποδίδεται στην θεωρία του project management το σύνολο εκείνο των προσώπων, οργανισμών ή φορέων τα συμφέροντα των οποίων επηρεάζονται καθοιονδήποτε τρόπο από την υλοποίηση του έργου. Κατά λέξη ο όρος stakeholder σημαίνει εκείνον που κρατά το τσεκούρι και είναι έτοιμος χτυπήσει ανά πάσα στιγμή και εκεί που δεν το περιμένει κανείς. Η επιλογή του όρου αυτού από τους θεμελιωτές της θεωρίας του project management δεν έγινε με γνώμονα την επιλογή μιας λέξης που να αποδίδει το νόημα της προς απόδοση έννοιας, αλλά με ένα ουσιαστικό που ευθέως υπενθυμίζει την επίπτωση στο έργο της μη κατάλληλης και έγκαιρης διαχείρισης όσων τα συμφέροντα επηρεάζονται από την υλοποίηση του έργου.
Η επιλογή της μετάφρασης του όρου stakeholder στα ελληνικά ως τα ενδιαφερόμενα μέρη, κρίνεται πολλή φτωχή σε σχέση με την δυναμική που εκφράζεται από τον προς μετάφραση όρο.
Για τον σκοπό αυτό προτείνεται να προσδιορισθεί ένας όρος που θα μπορούσε να είναι το όνομα ή ο χαρακτηρισμός προσώπων που επηρέασαν κάποτε κάποιο εγχείρημα σύμφωνα με ένα πραγματικό γεγονός ή μύθο.
